Γλωσσική χρήση στην πανεπιστημιακή διδασκαλία και έρευνα

Στις μέρες μας εμφανίζεται στην Ευρώπη μια όλο και μεγαλύτερη τάση να χρησιμοποιούνται τα αγγλικά ως γλώσσα διδασκαλίας και έρευνας. Η τάση αυτή είναι πιο ισχυρή στις θετικές επιστήμες απ’ ό,τι στις ανθρωπιστικές. Η υιοθέτηση της πολιτικής «μόνο αγγλικά» στις επιστημονικές δημοσιεύσεις καθώς και της αγγλικής ως αποκλειστικού μέσου λόγου στα διεθνή (ακόμη και στα εθνικά) συνέδρια παρουσιάζει ραγδαίες αυξητικές τάσεις. Σε τέτοιου είδους περιστάσεις δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πρόοδος που επιτυγχάνεται στη διεθνή επικοινωνία κερδίζεται εις σε βάρος όλων των άλλων γλωσσών πλην της αγγλικής.
Η κατάσταση είναι παρόμοια στις κοινωνικές και τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Στις χώρες όπου δεν μιλιούνται τα αγγλικά η ανάγκη του να είναι κανείς μέρος της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας φαίνεται να απαιτεί τη χρήση της αγγλικής παρά της/των εθνικής/ών γλωσσών.

• Αυτή η εντεινόμενη τάση ενέχει έναν πολύ πραγματικό γλωσσικό, γνωστικό και πολιτισμικό κίνδυνο. Η αγγλική δεν είναι ένα ουδέτερο μέσο επικοινωνίας για κάθε σκοπό. Με την αγγλική να κυριαρχεί ή να χρησιμοποιείται αποκλειστικά, αγνοούνται ή περιπίπτουν στη λήθη σημαντικές παραδόσεις, έννοιες και μέθοδοι που αναπτύχθηκαν σε άλλες γλώσσες. Επιπλέον, οι ομιλητές των αγγλόφωνων χωρών μπορούν εύκολα να επιβληθούν σε διάφορα επιστημονικά πεδία  εκπροσωπώντας κυρίαρχες τάσεις και καθορίζοντας ποια θέματα και ποια προβλήματα είναι άξια προσοχής. Αυτό ήδη έχει γίνει φανερό ότι επηρεάζει την κατανομή των οικονομικών πόρων που διατίθενται για την έρευνα σε άλλες χώρες.

• Η EFNIL, η Ομοσπονδία των κεντρικών φορέων για τις επίσημες γλώσσες πολλών ευρωπαϊκών χωρών, παρατηρεί με βαθιά ανησυχία αυτή την τάση που διαμορφώνεται, να χρησιμοποιείται δηλαδή η αγγλική ως γλώσσα της ακαδημαϊκής διδασκαλίας σε μη αγγλόφωνες χώρες. Αυτή η τάση χρησιμοποίησης της αγγλικής αντί των πρότυπων γλωσσών των διάφορων χωρών κατά την πανεπιστημιακή διδασκαλία και έρευνα περιορίζει τα πεδία αυτών των γλωσσών και την ανάπτυξή τους, και με αυτό τον τρόπο θέτει σε κίνδυνο τη γλωσσική ποικιλότητα της Ευρώπης, η οποία είναι αναγκαία για την πολιτισμική ποικιλότητα και τον πολιτισμικό πλούτο της ηπείρου μας.

• Η EFNIL αναγνωρίζει πλήρως την πρακτική υφή της χρήσης της αγγλικής ως επικουρικής γλώσσας σε περιπτώσεις επικοινωνίας ανάμεσα σε επιστήμονες και ακαδημαϊκούς δασκάλους οι οποίοι δεν μιλούν καμιά κοινή γλώσσα. Εφιστά την προσοχή, όμως, στη χρήση απομειωμένων ποικιλιών της αγγλικής ως κυρίαρχων ή αποκλειστικών μέσων διδασκαλίας και δημοσίευσης σε περιβάλλοντα άλλων γλωσσών, καθώς αυτό απαξιώνει τις εν λόγω γλώσσες και βαθμιαία τις καθιστά όλο και περισσότερο ακατάλληλες για τον επιστημονικό λόγο. Περιττό να ειπωθεί ότι αυτό επιβάλλει επιπρόσθετη πίεση στους/στις δασκάλους/ες και τους/τις άλλους/ες εκπαιδευτικούς καθώς και στους/στις φοιτητές/τριες με πιθανές επιβλαβείς συνέπειες για τη δημιουργικότητά τους.

• Η EFNIL αναγνωρίζει τα πλεονεκτήματα της χρήσης της αγγλικής ως διεθνούς μέσου επικοινωνίας, ειδικά στις λεγόμενες «σκληρές» επιστήμες, όπου ακόμη και μια απλοποιημένη μορφή αγγλικής μπορεί να βοηθήσει στην επεξήγηση άλλων σημειωτικών συστημάτων όπως μαθηματικών εκφράσεων, πινάκων, χημικών τύπων και διαγραμμάτων. Εντούτοις, θα πρέπει, μαζί με την αγγλική, να ενθαρρυνθεί η χρήση και άλλων γλωσσών σε αυτά τα πεδία, προκειμένου και σε αυτές τις γλώσσες να συνεχίσει να αναπτύσσεται επιστημονικός λόγος υψηλού επιπέδου και να εκλαϊκεύονται τα επιστημονικά προβλήματα και τα αποτελέσματά τους στο ευρύτερο κοινό.
• Οι ακαδημαϊκοί δάσκαλοι θα πρέπει να χρησιμοποιούν τις μητρικές τους γλώσσες καθώς και γλώσσες που είναι κατάλληλες για το ερευνητικό πεδίο με το οποίο ασχολούνται. Δεν είναι απαραίτητο να αποφεύγουν εντελώς τα αγγλικά, αλλά θα πρέπει να θεωρήσουν τη χρήση της αγγλικής μόνο ως ένα δευτερεύοντα δρόμο, προκειμένου να αποδείξουν τη συνάφεια των επιχειρημάτων και των ευρημάτων τους.
• Με ειλικρινές ενδιαφέρον για την πολιτισμική και γλωσσική ποικιλότητα της Ευρώπης, η EFNIL καλεί τους/τις καθηγητές/τριες, τους/τις φοιτητές/τριες και τις διοικήσεις των πανεπιστημίων στις αγγλόφωνες χώρες να προάγουν τη μελέτη και τη χρήση άλλων ευρωπαϊκών γλωσσών. Αυτό θα συμβάλει στη διατήρηση τόσο της γλωσσικής ποικιλότητας στην Ευρώπη όσο και των αξιών που συνδέονται με αυτήν.